ТIекхочийла долу линкаш

ЦIеххьана кхаьчна хаам!

Чиллан-беттан 23-гIа де: Даймахкахь - даздарш, Даймахкал арахь - дагалецарш!


Австри -- Вайнах махкахбахар дагалецаран де, Вьенна, Чиллан-беттан 23-гIа де, 2014-гIа шо.
Австри -- Вайнах махкахбахар дагалецаран де, Вьенна, Чиллан-беттан 23-гIа де, 2014-гIа шо.

Чиллан-беттан 23-чу дийнахь Нохчийн къоман кхоллам хада гергга кхечира, вайн къам махках даьккхина хиларна. И де Оьрсийчоьнан эскархойн де хилар бахьанехь, цу дийнахь вайн къам махкахдаьккхича белларш дага ца лоцу Даймахкахь хьакъдолчу барамехь официалан кепара. Амма Даймахкал арахь бехачу нохчаша маьрша дагалоцу цу дийнахь нохчий къоманна тIехIоьттина къематан де.

Нохчийн къоман историн йохаллехь дукха а Iаьржа денош хIиттина вайн хьалкъана тIе, амма царах шен къизаллица, адамалла ца хиларца къаьсташ ду 1944-чу шеран, Чиллан-беттан 23-гIа де. Оцу дийнахь нохчийн а, гIалгIайн а къам Совет Пачхьалкхана ямарт хилла аьлла харц бехке дина, жима а, воккха а, шаверг, схьа а гулвина, тIедоха, ког доха а ца вуьтуш, лахьийна цIерпоштан вагонш чу а воьллина, шийлачу Сибре хьажийра. Новкъахь мацаллах, цамгарх веллачун дакъ ара а кхуссуш, дIакхачийра дийна биснарш. Бацара, ткъа цига дIакхаьчнарш а цхьа а дийна стаг воккхавечу хьелашкахь: Юккъерчу Азехь шийла хьоькъучу аранешкахь аракхиссина битира мацалла а, шелонна а бала. Дуьххьара деноша дара адамийн синошна уггар саьхьара: даа хIума ца хиларна а, шелонна а белира уггар гIийланийш – баккхий нах а, бераш а. Амма Делан къинхетамца Iожалана хьалхабовлабелира кхиберш.

Хан мел йолу Юккъера Азе мел ю дIасхьакхоьссинчу вайн къоман дайна гIор меттахIотта доладелира. Кхойтта шарахь меттигерчу бахархойн меттанаш Iамийра, хене бовла бахамаш вовшахтуьхира, деша а, болх бан а меттигаш а нисъелира. Амма генарчу Кавказехь Iуналла дан дай боцуш бисинчу шайн Даймахке сатийсам лахбаларан метта хенан йохаллехь кIорглора. Цунна тоьшалла ду цу хенахь юккъедаьлла вайнаха шайн къамел долош хаттар: вай цIа дохуьйту бохий. И киц хилла дIахIоьттина хаттар тахана а леладо вайнаха.

13 шо хан Сибрех такхийнчул тIаьхьа цIа берза бакъо елира вайнахана. Елира Сталин велла дIаваьллачул тIаьхьа. Тайп-тайпачу тергамчаша далошца терахьашца, 13 шеран оьмрехь ах сов вайнах висира гуттаренна шийлачу Азин аренашкахь, цига буьгучу некъан йохаллехь а дIа а воьллина. ЦIа баьхкича, цхьайолу бакъонаш меттахIиттийнехь а, цхьаерш тахана а меттахIиттоза йуьсу. 1991-чу шеран Оханан беттан 26-чу дийнахь Оьрсийчоьнан Лаккхарчу Кхеташано юккъедаьккхира Репрессиш йинчу къаьмнашна реабилитаци яран хьокъехь низам. Низам делахь а, юхаялаза лаьтта Хасав-юьртан кIошт Нохчийчоьнна, ХIирийчоьнан совгIатана елла Пригородни кIошт хIинцца а юхаерзоза ю ГIайлгIайчоьнна.

Совет Iедал долчу заманехь хьахадойтуьш дацара нохчашка Чиллан-беттан 23 де а, я депортацих дош а. Дийца а, дагалаца а дихкина хиллехь а, цу дийнахь нохчаша депортацин Iазапехь белларш дагалоцуш царна тIера сахь доккхура, моулда йоьшуьйтура.

1991 шарахь Нохчийчоьно шен маршо дIакхайкхича, и де шуьйрра билгалдоккхура Нохчийчохь. Иттанийн эзаршкахь нах гуллора Соьлжа-ГIаларчу майданехь и де дагалаца, ше-шен болу дагалецамаш нахе бийца а, тIекхуьучу чкъурана уьш биц ца балийтархьама. Амма масех шо хьалха хийцаделира шадерг – кхин гул ца ло нах цу дийнахь майданашкахь, кхин ца балхабо шайн дагалецамаш къаноша а. Ма-харра, и де Оьрсийчоьнан эскаран де а ду, цундела меттигерчу Iедалша бохаман де тIаьхьа а теттина, цу дийнахь Оьрсийчоьнан массо а регионехь санна даздо гуттар вайн къоман чалтач лаьттинчу пачхьалкхан эскаран де. Цу дийнахь Нохчийчохь даздарш хуьлу Оьрсийчоьнан эскархошна сийдархьама.

Рузмехь и де тIаьхьатеттина хиларо ца доккху и Iаьржа де нехан дегнаш чуьра дIа. Даймахкахь хилла тIом бахьанехь, дуккха а нохчий мухIажарш дIатарбелла Европехь. Европе кхаьчча нохчий маьрша бу шайна хетарг дIаала а, шайна луу барам вовшахтоха а. Ткъа и санна долу де дагалаца йиш а йолуш тидамза дитар Iазап лайначу вайн къоман иэсана дуьхьал доккха зулам дар санна хIума ду.

Европехь бехачу нохчаша вовшахтоьхна дIабаьхьнера вайн къоманна тIехIоьттина къематде дагалоцуш барамаш масех Европерчу гIалахь: Страсбургехь а, Парижехь а, Венехь а, Ослохь а, Берлинехь а. Европан парламент Страсбургехь хиларна, цига баьхкинера уггар а дукха нохчий а, гIалгIай а. И гуламаш вовшахтухуш, къахьегчарах вара Страсбургерчу гуламехь дакъалаьцна Сулейманов Джамбулат. Цуьнца а, Венехь вехачу нохчий жигархочуьнца Аьрсбекан Абу-Бакрца а, Осло вехачу бакъонашларъярхочуьнца Гисаев Ахьмадца а къамел дира ас цу гуламех лаьцна, и де дагахь латтон дезаран бахьанех а.

Цкъа хьалха Парижехь вехачу Джамбулате делира аса масех хаттар.

Ослохь Оьрсийчоьнан векалтана хьалха а гулам дIабаьхьара цигахь вехачу, Нохчийчоьнан гоьваьллачу бакъонашларъярхочо Гисаев Ахьмада. Цуьнга а хаьттира ца гуламех.

Венехь вехаш волу Аьрсби Абу-Бакрас даггара къахьоьгу Европехь вайн къоман мехаллаш цигахь хьалакхуьчу вайн чкъурана хьоьхуш. 23-чу дийнахь хиллачу гуламана юьстах вуьйсийла дацара Абу-Бакра санна волу нохчо. Цо а дийцира соьга цу гуламех, уьш вовшахтохаран бахьанех а.

Ала догIу, Нохчийчоьнан Iедалша вайн къам махках даккхар официале кепара дага а лаьцна, барамаш дIа ца баьхьнехь а, вайн луларчу ГIалгIайчохь цу бохамана лерина боккха гулам дIабаьхьира. Цунах боккха кхаъ хиллера Нохчийчоьнан бахархошна, амма цу сарахь ГIалгIайчоьнан парламентан спикеро и де тIаьхьатата деза аларо, мелла а кхуьлира царна хилла синхьаам. Теша лаьа, кхин дIа а вайн махках даккхар билгалдоккху де ГIалгIайчохь Чиллан-беттан 23-чу дийнахь дIахьорг хиларан.

Нохчочуьнан кхетаман дIалаца а, кхета а хала ду вайн къоман исторехь уггар боккха бохам хилла де, кхечу денна тIаьхьа а теттина, цу дийнахь Оьрсийчоьнан эскаран де даздар тIедожийна хилар. Цундела хир дара-кха вайн къоман исторехь Iаьржа де хIоьттинчу дийнахь Оьрсийчоьнан эскархойн де даздечу дукхахболу нохчийн а юьхь-сибаташ йоьллуш ца хилар а. Ткъа нохчашлахь сингаттамех а, бохамех а дуьзна де гуттар Нохчийчохь а Iаьржа де санна нехан дегнаш чохь лаьттар хиларна тоьшалла дара цу дийнахь Майратупахь цхьана керт хьалатоьхначу баннеран йоза: Кхин цкъа а ма йогIийла нохчийн къоманна 1944 шеран Чиллан-беттан 23-чу дийнахь еана шийла Iуьйре!

Нохчийчоь муьлхха а сацам бан а, шена луург дан а маьрша хиллалц, Европехь беха нохчий декхарехь бу шайна кхаьчча маршонах пайда а оьцуш, вайн къоман историн иэса ларъян. Гарехь, вайн къам махках даьккхина де Даймахкахь билгал ца даккхарна, и де билгалдаккха дезаран мехала хьалайолу Даймахкахь арахь бехачу нохчашлахь. Нийса бIостанехь хир бу цу дийнахь дагалоьцурш: Даймахкахь - Оьрсийчоьнан эскархой, ткъа Даймахкал арахь - цу эскаро махках а баьхна, бала Сибре хьовсийна вай дай а, наной а.

XS
SM
MD
LG