ХIума хууш йолу къиг. (Туьйра)

ХIУМА ХУУШ ЙОЛУ КЪИГ

СагIа деха араваьлла миска стаг кхаьчна къиза а, Iеса а, цIармата а нах бехачу махка. Цхьаммо а буьйса яккха чу а ца вуьтуш, яа хIума ца луш мацалла кIелвиса гергга вахна миска стаг.

Кхоьссина гIаж тоьхна, тIам а кагбина къиг лаьцна мискачу стага. И къиг, тIам Iаьвдича, ека Iамийна цо. И къиг чета а йоьллина цхьана нехан неIаре хIоьттина иза. Шозза а, кхузза а неI тоьхна. НеI дIа ца йиллина. Буьйса йоьлла а хиларна, ша гIел а валарна кхин дIа ца воьдуш неIаре охьахиъна миска стаг.

ХIусамнанас кхера кIайчу деман хьокхам схьа а баьккхина дIалачкъийна.

Дукха хан ялале зудчун везарг неIаре хIоьттина. Иза вогIу гичи миска стаг дIалечкъина. Везарго кхаби чохь чагIар а, кхерзина гIезан жижиг а деъна. Везарг зудчуьнца ловза а левзина, шена чагIар мала охьахиъна. Оццу хенахь цхьа бере веъна неIаре. Говран бергийн тата ма-хеззинехь зудчо шен везарг дIалачкъаво, цIийна сонехь лаьттачу тускар кIел. Ша метта а яьлла охьайижна. Мискачу стагана везарг дIалачкъош а, зуда шен меттаяьлла дIаюьжуш а гина. НеIаре веъна бере зудчун цIинда хилла.

Корехь лаьтташ сагIадоьхург гина беречунна.

- Хьо мила ву? - аьлла хаьттина цо цуьнга.

- Со делан лай ву. Кху хIусаме чу ца вуьту со.

ХIусамда зудчуьнга вистхилла.

- ДIаелла неI! - аьлла.

Зуда ша наб кхетта ю моттуьйтуш, шозза а кхузза а мохь тоьхчи бен хьала ца гIаьттина. Зудчо неI дIайоьллу. Миска стаг а хIусамда а чувоьду. Стогар хьала а латийна:

- ОхьахIоттаел яахIума меца ву со. ХIара хьаша а хир ву меца. - аьлла хIусамдас.

Зудчо сискал-мижарг хьалхабуьллу.

- Буьйса юккъеяхна. ЯахIума кийча яц. Аса мичара хIун лур ю шуьшинна, - аьлла хIусамнанас.

Мискачу стага шен четара къиг пхьаьрса кIел Iаьвдина. Къиг екна.

- Иза хIун ю хьан четахь Iаьхнарг? - хаьттина хIусамдас.

- ХIара хIума хууш къиг ю, хин дерг а хаьа хIокхунна. Кхуьнан мотт хаьа суна.

- Делахь хIета хаттал оцу къийге ялта хир дуй тIедогIучу шарахь?

Пхьаьрса кIел Iаьвдина къиг а охьийтий «Хир ду боха» жоп ло мискачу стага. Кхин цкъа а къиг а Iовдий Iохуьйту цо.

- ХIинца хIун боху оцу хьан тамашийначу олхазаро?

- «Якъаелла шийла сискал хIунда юу ашшиммо, шаршу тIиэхьа Iуьллуш кIайчу деман шиъ хьокхам боллушехь» боху-кх.

Цига хьаьжначу хIусамдена ши хьокхам карабо.

Кхин цкъа а къиг Iохуьйту мискачу стага.

- ХIинца хIун боха цо? - хотту хIусамдас.

«Паднара кIел текха чохь лаьтташ кхерзина гIаз ю, цуьнан чоме хIунда ца хьожу шуьшиъ» боху-кх хIокхо.

ХIусамдена гIаз а схьакарайо. Зудчунна дов дан волало иза.

Иштта чагIар а гучудаьккхина цо.

- ХIоккхалла рицкъа кху чохь дIа а лачкъийна хьо хIун деш Iара хIара схьа ца луш? - тIечевхина мар.

- ДенцIа яхьа кечйинера аса уьш, - аьлла бехказаяьлла зуда.

Мискачу стага кхин цкъа а къиг Iахийтина.

- ХIинца мукъана хIун боху цо? - хаьттина хIусамдас.

- Вайшиннех бехк боккху «Шаьш юуш молуш Iа шу». ДIога тускар кIел воллург меца ву. Иза а хIунда ца воьху ашшиммо шуьне?» - боху-кх хIокхо - аьлла гучуваьккхина зудчун везарг.

Цо иштта оллушехь тускар тIера дIа а кхуссий воду везарг. ХIусамда цунна тIаьхьа воду. СагIадоьхург дIавоьду.