Муьлххачу а меттан санна, нохчийн меттан а ю синонимаш, антонимаш, омонимаш. Дечу къамелан маьIна хаздо царех, уьш йовза а евзаш, пайдаоьцучо. Ловзур-кха вай хаарех!
Нохчийн меттан башхалла ю цIердешнаш дукхаллин терахье довлуш, къаьсттина цхьана дешдекъах лаьттарш, хийцалуш хиларца. Цундела кест-кеста хеза уьш кегдеш я нийса ца олуш. ДIадаккха вай ваьшгара и гIалат!
БIешераш хьалха дуьненахь лелачу йохк-эцарна юкъаозалуш вайн къоманна довза доьлла ахча. Вешан финансийн система ца хиларе терра, дезна кеп-кепарчу хенера, мехкашкара валюта лело. Тахана а ю вайлахь лелаш уьн-шарахьлерчу ахчан цIерш. Туьдур вай уьш.
Барта кхолларалло дика довзуьйту халкъан дахар, цуьнан амалш, хатI. Кицанаша а, аларша а, дустарша ненан мотт хазбо, кхиабо, шорбо. Нагахь юкъ-кара кицанаш, аларш далош ахь буьйцу мотт бацахь, хьуна дIахаалахь, хьо ненан мотт хууш вац...
Дахаран ирхенашка, цивилизацин баххьашка кхачарх, беркъа ву нанас техкийначу аганан илли, шен "жимчу" къоман синбахам ца бевзаш, ца безаш веха стаг. ...Бакъду, вай дац дуьйцурш! Бевза вайна вешан яздархой, церан романаш, дийцарш, иллеш, байташ! ХIинцца гойтур а ду!
Юьртан вахархо виллина а вара лаьттах вихкина, цо лучу рицкъанах возуш. ДIадоьш, кхиош, оруш хьора шеран йовха зама. Лаьттаца доьзначу массо а хIуман яра шен-шен цIе. Буц, ялта, стом, хасстом кхиочу нохчочун мотт бевзий хьуна?
Нохчийчоьнан географи, мехкан яхначу а, карарчу а заманашкара хьал довза декхаре ву даймахках дозалла дийриг. Хьакъ а долуш, дой ахь и дозалла? Хьажал!
Вайн къомо вуно дукха туьйранаш, аларш, кицанаш кхоьллина дийнатийн хатI, лелар, кеп тергал а еш. Бакъду, дицлуш лаьтта дукхахдерг. Дийнатийн цIерш а тIехь. Сагалматех лаьцна ю хIара квиз. Гайтал хаарш!
Хьаьттахь, пхьалгIахь, хьерахь, аьр вай, хIусамехь мел лелочу гIирсан шен-шен цIе яра нохчашлахь лелаш. Амма хенан йохалла йовш ю ца хилча ца болучу гIирсан цIерш. Карлаяха вай уьш?
Вайнехан вуно дукха ду зуда йигар-ялорца, барам дIабахьар-берзорца доьзна гIиллакхаш. ХIора ламастан ю шен цIе. Хаьий хьуна вайн дайша муха даладора-дуьгура нускал, хьанах стенах муха олура?!
Нохчийн дуккха а хилла, гулбелча, вовшийн самукъадаккха локхуш, тухуш, озош гIирс. Куьйга, багахь мох тухий, мерзех пIелг я Iад хьокхий, боккхуш хилла мукъам. Дукхахболу и гIирс заман йохалла дIатесна вайнаха. Хьовсал, мел ду шайгахь царех хаарш!
Европера, Оьрсийчуьра Кавказе кхочу медикаш цецбохура нохчийн къоман медицино. Масала, Кавказан тIамехь оьрсийн эскарехь хирург лаьттинчу Пироговс яздо, ша нохчаша Iамийра гангрено дилх, даьIахк талхийна ког дIа а ца хадош, тобан, бохуш. Хьуна евзий нохчийн медицина?
Хьажа кхин дIа а
