Хийла дешнаш, церан маьIнаш хIетал-метал хуьлий дуьсу нохчийн мотт шера цахуучунна. Оцу ледарлонах ларвала йиш ю дайша-наноша вайна битина мотт кест-кеста зуьйш, толлуш хилча. Ловза вай дешнех!
Цхьа хан хьалха нохчо нохчо а вацара, цуьнан доьзалехь маша дацахь. Я вехийла а дацара цуьнан. ...ХIун ю маша? Мел девза вайна дай-наноша доьзална кхачо еш латтийна сурсаташ? …Оцу тIера йолор-кх вай вешан рогIера квиз а!
Даьхнеша, жеша токхдеш даьхна нохчийн къам мукъадолуш лаьтта юьртабахамах – туькане дирзина дерриг а. Амма вуно хаза бу дайх бисина дагалецамаш. Довш ду дешнаш, кертарчу, юьртарчу бахамах дисина эзарнаш дешнаш. Дагалаца вай уьш! Деккъа дIа уьстагIий лелочу заманахь лелла вайн къоман дешнаш…
Физик-математик-лингвист Вагапов Iаьрби тешна ву нохчийн маттахь миллион сов дош хиларх. Делахь а, йогIу ненан маттаца хийра вехарг ца тешаш меттиг. Вайн вешан талла таро ю Iилманча мел бакъ ву. Дагардел дешнаш! Масале дохкур вай деккъа цхьа хандешнаш!
Нохчийн мотт аттачех бац, вайн дай-наношна иза бийца хала ца хиллехь а. "Дагахь а йоцчу" кепе доьрзу хийла дош, хьо лега воьлча! Амма мотт ца хаа-х яций йиш! Лоьгур вай дожаршка дешнаш.
Муьлххачу а меттан санна, нохчийн меттан а ю синонимаш, антонимаш, омонимаш. Дечу къамелан маьIна хаздо царех, уьш йовза а евзаш, пайдаоьцучо. Ловзур-кха вай хаарех!
Нохчийн меттан башхалла ю цIердешнаш дукхаллин терахье довлуш, къаьсттина цхьана дешдекъах лаьттарш, хийцалуш хиларца. Цундела кест-кеста хеза уьш кегдеш я нийса ца олуш. ДIадаккха вай ваьшгара и гIалат!
БIешераш хьалха дуьненахь лелачу йохк-эцарна юкъаозалуш вайн къоманна довза доьлла ахча. Вешан финансийн система ца хиларе терра, дезна кеп-кепарчу хенера, мехкашкара валюта лело. Тахана а ю вайлахь лелаш уьн-шарахьлерчу ахчан цIерш. Туьдур вай уьш.
Барта кхолларалло дика довзуьйту халкъан дахар, цуьнан амалш, хатI. Кицанаша а, аларша а, дустарша ненан мотт хазбо, кхиабо, шорбо. Нагахь юкъ-кара кицанаш, аларш далош ахь буьйцу мотт бацахь, хьуна дIахаалахь, хьо ненан мотт хууш вац...
Дахаран ирхенашка, цивилизацин баххьашка кхачарх, беркъа ву нанас техкийначу аганан илли, шен "жимчу" къоман синбахам ца бевзаш, ца безаш веха стаг. ...Бакъду, вай дац дуьйцурш! Бевза вайна вешан яздархой, церан романаш, дийцарш, иллеш, байташ! ХIинцца гойтур а ду!
Юьртан вахархо виллина а вара лаьттах вихкина, цо лучу рицкъанах возуш. ДIадоьш, кхиош, оруш хьора шеран йовха зама. Лаьттаца доьзначу массо а хIуман яра шен-шен цIе. Буц, ялта, стом, хасстом кхиочу нохчочун мотт бевзий хьуна?
Нохчийчоьнан географи, мехкан яхначу а, карарчу а заманашкара хьал довза декхаре ву даймахках дозалла дийриг. Хьакъ а долуш, дой ахь и дозалла? Хьажал!
Хьажа кхин дIа а
