Дешаран шо долалуш бер ишколе дахийта кечдар атта гIуллакх дац. Къаьсттина халонга долу дешархошна тIе, кога дохар гIийла бохкучарна, чохь доьзалхой алсам болчарна.
Стенна аьлча, дахарехь зеделла ма хиллара, лаххара а иттех эзар ахча деза цхьана берана бедарш эца. Шена-м мелла а атта ду, ша а цIийнда а балхахь ду, мардена а, марнанна а пенсеш а догIу боху Соьлжа-ГIалин кIоштан яхархочо Медента.
Медент: "Ишколан духар эцна ас. Цхьана берана 7-8 эзар ахча-м деза, нагахь ахь езанаш ца эцахь. Тхога-м эцало. Марда а, марнана а пенси оьцущ бу. Тхойшиъ а ду балхахь. Доьзалш дукха болчара хIун до-м ца хаьа. ГIийла лол беттарш дукха-м бу".
БархI беран нана ю Шелковск кIоштера Маржан. Пхи бер ду цо ишколе дахийта кечдеш. Цо а билгалдоккху, Iедалера хуьлуш гIо а доцуш, хала а, атта а шаьш берашна цхьа чкъор барзакъ эцар.
Маржан: "Бакъдолуш тхуна цкъа а Iедалера, ишколера гIо хилла дац-кх! ДIаяздина-м ду тхо гIо дийр ду аьлла… Жимачу берийн хIумнаш а мел еза ю алахь! Цхьа эзар а, ши эзар а доьху - кх берийн кучамех а. Цхьайолу бедарш лург а эцна".
"Суна-м хала ду хIорш нисбан"
Болх-некъ цахиларна тIедогIуш хIума дац, берашна оьшург латто гIерташ ша-м хало хьоьгу, кхечара хIун до-м хаац боху Шелковск кIоштерчу Меднас а.
Медна: "И воккханиг ханнна жима велахь а, хьуна ма-гарра, кегийчарна санна хIума мегаш а вац. Ши эзар а делла хеча эцна ас цунна, ишта ши эзар а делла мачаш а эцна. Цхьайтта эзар дIа-м даьлла. Киншкаш цкъачунна эцна а яц. Эца йиш йоцурш со санна дуккха а хир бу. Болх -некъ бац. Суна-м хала ду хIорш нисбан, нахехь а дац кхин даладелла хьал".
Динчу зераша ма-гайттара, ишколе хьовсо бераш кечдар лазаме довлурш дукхе дукха бу. Царех цхьаъ ю Теркйист кIоштера 7 беран нана Тоийта а.
Кхаа берана цIерачара а гIо а деш, бедарш нисйина ша боху цо, ткъа шинна тIедоха, оьшург эца ницкъ ца кхочу. Тоийта ю дуьйцуш.
Тоийта: "Уггар йораха хIумнаш эцна ас. Кхаа берана 30 эзар дIа-м даьлла. Ши бер цIахь ца дитича а ца йолу. Уьш кечбан таро - м яц. Оцу кхаа берана барзакъ оьцуш а ненахоша гIо дина, ца динехь сан йиш а яцара".
"Йоккхах йолу ши йоI ишколе ца а йоьдуш юьсуш лаьтта"
Хеттаршка ваьлча гучу ма даллара, эшамехь бехарш, дог ца дохош бер ишколе хьажо таро йоцурш хIумма а кIезга а бац. Шен йоьIан доьзалх дуьйцуш ю аренца йолчу цхьана юьртара Зулпат.
Зулпат: "Сан йоьIан ялх бер ду. Царех пхиъ ишколехь хила дезаш ду. Церан цхьа бер а дахийта таро яц. Оха гIо а деш кхо бер кечдина. Болх белхьара къахьоьгур долуш вара нуц. Чохь пенси догIуш стагга а вац. Йоккхах йолу ши йоI ишколе ца а йоьдуш юьсуш лаьтта. Ца магийтахь а дан хIума-м дац ша Iедало гIо ца дахь".
ТIе-кога духа дац аьлла, бераш цIахь муха дуьту? Тарлуш дуй и саннарг кху 21-чу бIешарахь хила? Мискачаьрга гIоьналлин куьг кховдо дагахь буй те урхаллехь берш? Оцу а, кхечу хеттаршна а жоьпаш дала хIуьттуш ца карабора дешарх боьзначу балхахь болу хьаькамаш.
