Нохчийчохь лаьттинчу тIемашкахь дакъалаьцна хилла, Берлинехь вийна Хангошвили Зеламха вейтина хила тарло Оьрсийчоьнан къайлахчу сервисаша чIагIдо, шаьш юкъахь дIабаьхьначу талламашкахь The Insider, Bellingcat, Der Spiegel хаамийн гIирсаша а, "Досье" центро а. Iамеркан The New York Times хьостано хьалхо Iораяьккхина верси бакъ ца йо журналисташа.
Байначу беттан 23-чохь Берлинехь Хангошвили Зеламха вийна киллер - оьрсийн хилла полисхо Степанов Владимир ву аьлла, кху деношкахь газетано материал арахецнера. Талламашкахь динчу зерашца, Степанов карарчу заманчохь Нижегородскан кIоштарчу набахтехь хан токхуш хила везаш вара, масех стаг верца доьзначу гIуллакхашна тIехула.
Германин полицино хIинца а цIе ца йоккху шаьш лаьцначун.
Берлинерчу Моабит кIоштарчу цхьана паркехь герз тоьхна дийнан делккъахь нахана а гуш вийра Хангошвили. Цул тIахьа шегара тапча хи чу а кхоьсина, вилспетахь къайлаваьллера иза вийнарг.
Амма полицин ка елира иза дIалаца. The Insider хьостан шеф-редакторо Доброхотов Романа дицина "Настоящее время" телекале, шайн къайлахчу хьасташа хаамбарца, киллер Европе веана хилла шен цIарца доцчу, керла даьккхинчу паспортца аьлла.
The New York Times газетано вуьйцу 1970-чу шарера Соколов Вадим Андреевич ца карийна оьрсийн паспортийн базехь, чIагIдо Доброхотовс. The Insider гIирсан куьйгалхочо дийцина, хIунда бехкаш ца дохку Германино Оьрсийчоьнна, масала, Солсберехь дIовш деллачу хенахь санна.
- The New York Times газетано кху деношкахь зорбане яьккхина верси шеконаш йолуш хIунда хета хьуна?
- Цхьа могIа тоьшаллаш ду тхоьгахь, лаьцна киллер Степанов вац аьлла. Уггар коьрта тоьшалла кхаьчна тхоьга, оцу колонехь болх бечу, иза денна гуш хиллачу хьостанера. Дуккха а тоьшаллаш ду тхоьгахь. Оцу тептарехь мехалниг ду - цуьнан пIелгийн таммагIаш францхошкахь а, немцошкахь а дисина хилар. Ткъа уьш догIуш дац Степановн пIелгийн ларашца. Кхин а цхьаццадолчу психологин хIуманийн а терго ян еза.
Муха хета хьуна, Оьрсийчоьно Европе хьажаво киллер, цуьнан куьйгийн таммагIаш къайлахчу сервисийн карахь дуьсур дуй хууш. Ша виза йоккхучу хенахь юьтуш ма ю цо шен пIелгийн лараш цигахь. Цул тIаьхьа хала ма дац оьрсийн базехь йитинчу таммагIашца уьш юста, ткъа массанхьарчу а базашкахь Степанов хан тоьхна лаьцнарг санна язвина ву. И бохург хIун ду, хилаза ца дериг санна гучудер ду малхбезурчу къайлахчу сервисашна, и зулам дина стаг оьрсийн набахтехь хила везаш хилар. ТIаккха бехкехуьлу оьрсийн Iедалхой. Амма иза абсурд ю, цунах тоьшийла а дац.
Цу тIе иза полисхо хилла ву, иза таIзаре хIоттийна луьра зуламаш дарна. Амма килер санна хилла вац иза, цо зуламхошна милцойн барзакъ духкуш хилла, цхьацца кега-мерса гIуллакхаш тIехь накъосталла деш а хилла. Тоьшалла дина дац-кх, нах байина цо аьлла. Цундела тамашен ду цкъа а стаг вийна а воцчу цунна тIедиллар оццул жоьпалле долу гIуллакх.
Цул совнах, уггар а коьрта, объективе аргумент ю, хьаъ а зен йиш а йолуш. Иза ю суьртийн суьдхойн экспертиза, цо тIечIагIдина суьрташ тIехь верг цхьа стаг вац аьлла. Цхьанца а йозуш йоцу Iамеркан экспертизано дина ду и тоьшалла. Муьлхачу а журналистан аьтто бу, киллеран ду аьлла даржийначу шина суьртан экспертиза яйта. ТIаккха а гучудер ду бакъдерг. Суна юьхьанца вовшах тера хийтира и ши стаг.
Амма тхо экспертизех теша. Масала, СкрипальгIеран гIуллакх толлучу хенахь ГРУ-н цхьана белхахочуьнца, Сергеев Денисца изза ситуаци Iоттаеллера тхан. Иза жимаволчу хенара сурт карадеанера тхуна, карарчу хенахь долчуьнца дуьстича, тхо тешна дара цу суьрташ тIера шиъ вовшех тера вац аьлла. Ткъа экспертизано чIагIдира, и суьратш цхьана стеган хилар.
- Нагахь санна, Хангошвили верца оьрсийн къайлаха сервисаш йоьзна елахь, Германино официалехь бехк хIунда ца буьллу Оьрсийчоьнна, масала, Солсберехь дIовш деллачу хенахь санна?
- Ларамза нисделла сан кху муьрехь Германехь нисвалар белхан хьокъехь. Цундела сан дукха къамелаш хуьлу нахаца а, журналисташца а цхьана. Уьш а бу-кх иштта, тхо санна, Iадийна бисина, и дерриг хаа а хууш, Германи тийна-тапъаьлла Iарах.
Тхайн талламашкахь пайдаэцна оха парламентхоша тхайна еллачу кемментерх а, уьш а тешаш бац ишта хиларх. Аьлча а, уьш кхеташ бац, хIара истори хIинца а политика тIегIанехь юьцуш цахиларна. Амма цхьаболчу немцошца ас къамел дечу хенахь цара со ишта тIекхиаво.
ТIаьххьарчу дуккха а шерашкахь, "шийла тIом" лаьттинчу заманашкара схьа дуьйна, доккхачу декъанна, немцойн менталитетехь цхьа коьрта концепци ю боху, Оьрсийчоьнца машар латто гIерташ диалогца, кхетамца. Царна хета, "шийла тIом" чекхбаларан бахьана шина пачхьалкхна юкъахь диалог нисдаларца дара. Конфликт яцара иза, тIом а бацара, шина културан диалог яра иза, и бахьанехь Советан Iедал а дуьйхира, "шийла тIом" а чекхбелира, Берлинан пен а охьахаьрцира.
Оьрсашна инзаре хетахь а, и russian verstehen бохург санна йолу концепци кхузахь Iаламат гоьяьлла ю. Ткъа хIинца цунах Putin verstehen хилла, хIунда аьлча, вайна гуш ду, арахьарчу гIуллакхийн министр Кремле ваханера, Путинца къамелаш а динера цо, цул тIаьхьа дуьйцура, Оьрсийчоь дуьненаюкъарчу "Group of eight, G8" клуб юкъаэца еза, цунна тоьхна санкцеш а юхаяха еза бохуш.
Кхузахь историн ши агIо ю. Цхьана агIор немцойн Iедал ду кхузахь, вукху агIор немцойн прокурораш. Бу лерина политикан куьйгалхой а. Полисхоша шайн болх бан ма безза бо аьлла хета суна, ткъа царна тIехь лаьтта политикан куьйгалхой оцу исторех дерг Iора ца даккха гIерта.
- ХIун аьлла хета хьуна, хьоьга а, The New York Times хьостане киллер оьрсийн хилла полисхо ву аларца, шу цхьана харц лар тIе даха Iалашонца лелий-те?
- Оха дукха ойланаш йира цунах лаьцна. Суна хIинца хетарехь, цхьана Iалашонна хьажийна яцара и информаци, оцу хьостано тхоьга а, Iамеркан къайлахчу сервисашка а кхачийна хIара информаци. Цо бакъдерг дуьйцу аьлла, тешна ву со. Иза хиллачу набахтехь хан яьккхина ву хIара а. Цунна гина ву и стаг цигахь. Цул совнах, вайна хууш ма дуй, ша мила ву аьлла гайта гIерта и стаг. Цундела со кхета, ишта атта муха тешна Iамеркан журналисташ? ХIунда аьлча, информаци елларг вевзаш стаг ву, тIаккха тешна уьш, цо дуьйцург бакъ а ду, цунна дика хууш а хир ду, цо харцдерг дуьйцийла а яц аьлла.
Цо-м харцдерг ца дуьйцуш хила а мега, амма бакъду, иза цIе йоккхуш стаг хиларх, цуьнан таро ма яц шен бIаьргашца кхелан экспертиза ян. Цхьана стеган бакъо яц и дан. Цундела гIад дайна гIуллакх ду, The New York Times хьостано билггал бакъду йа дац а ца хьожуш, цхьана стага аьлларг зорбане даккхар.
The New York Times хьостанера цу тайпаниг дер ду аьлла ца моьттура суна.
Интервью дIаяьхьнарг "Настоящее время" телеканалан корреспондент Соколянская Ксения
