Дагестанан Iедалхоша дIахьедарш до шайн экономикан кхиамаш хиларх лаьцна, ткъа эксперташ духе ца кхуьуш бу
Дагестанера дуга оьцу Азербайджано а, ГIажарийчоьно а, Латвино а, Вьетнама а, Гуьржийчоьно а, Индино а, Израила а, хаамаш бо меттигерчу зорбан гIирсаша, яздо Кавказ.Реалиино. Ткъа Лахьанан-баттахь республикерчу юьртбахаман а, кхачанан а министралло а дIахьедар дира оццу пачхьалкхашка духкуш ду меттигерчу бахархойн а, ткъа иштта агроиндустрин комплексан а сурсаташ аьлла.
Цу министралло билгалдаккхарехь, дуьйцурш ду коьртачу декъана чIерий а, хIурдан сурсаташ а, жижиг а, уьстагIий а иштта дIа кхин а. Iедалхоша дуьйцург шеконаш кхуллуш ду, боху Оьрсийчоьнан Iилманан академин Дагестанерчу социалан а, экономикан а талламан Iилманан центран Институтан директоро, экономикан Iилманчо Дохолян Сергейс.
- ХIун чIерий а, хIордан сурсаташ а дуьйцурш? Хьан хьесапехь республикан таронаш юй иза дан?
- Бакъдерг дийцича, со цецваьлла ву, суна а хаа лаара муьлха хIордан сурсаташ ду дуьйцурш. Дагестано лоьцург а, кечйийриг а ю килька. Iаьмнийн бахамашкахь кхиош бу карп а, чабакх-чӀара а, кутум а. Иза ю ерриг а йолуш йолу ассортимент. Ткъа уггар коьртаниг ду, Дагестанехь цкъа а хилла цахилар оццул дукха чIара, цу тайпачу барамашкахь экспорт ян. Делахь а, цхьана килана экспорт йича а ду иза экспорт яр.
- Дика ду, Дагестан хьалхара меттиг йоккхуш ю уьстагIий лелорца. Цундела дохка аьтто бу уьш. Амма Дагестанехь шаьшна меттигерчу бахархошна а дазделла уьстагIан жижиг.
- Иза бакъ ду, халахеташ делахь а. Мехаш дазделла 30 процентана. УьстагIех дерг аьлча, тахана а къийсамаш бу дIахьош, республикехь 4-5 миллион уьстагI бу бохуш. Амма нийсса дIа йоьцу кепаш ю церан терахь къастош лело мегар йолуш. Масала, дожийлаш. Кхин а хаттар ду: луьсташ мичахь бу? Хьехочу уьстагIий терахьца богIуш уьш бац. Эксперташа дуьйцу, республикехь 1,5-2 миллион уьстагI хила мега бохуш. Экспорт ярца доьзна хьал дозуш ду дукхаллица. Дуьйцуш цхьа терахь ду, амма экспорте дIахьежочу уьстагIийн терахь кхин ду. Цундела юха а эр ду ас: цхьана уьстагIна экспорт йича а ду иза экспорт яр.
- Ткъа махкал арахьа духкуш хилча дуга дазлур ду аьлла хетий хьуна?
- Цкъачунна алалур дац соьгаг дуга дазделла я цаделла аьлла. Амма иза дазлур хилар гуш ду. Экспорт ечу сурсатан мах лакхара хуьлу чоьхьарчу базарахь болчул а. Иза хила а хилла уьстагIан жижигца.
- Делахь мичахь ю потенциал? Стенна экспорт ян мегар ду республико тIейоьгIучу хенахь?
- Суна гарехь, республика кийча яц цхьана а хIуманна экспорт ян. ХIунда аьлча иза ша а ю дуккха а хIуманна импорт еш. Кхачанан базарш юьзна ю оццу Азербайджанера а, ГIажарийчуьра а, Израилера а, Китайра а, Латинан Америкера а сурсатех. Чоьхьара сурсаташ арахецар лахделла. ХIинццалц вай лелош хилла помидораш а, кемш а, кхин долу юьртбахаман сурсаташ а кхиор лахделла, чубохьу стомаш а, хастоьмаш а механа борах хиларна.
Ткъа хIинца цIеххьана дуга экспорт ян къийса аьтто болуш дIахIоьттина бохучо цецвоккху. Цу кепара иза цIеххьана хьекъар шеко йолуш ду. Ткъа Дагестанан статистика шина а когана астагI хилар къайле яц. Цундела, баккъалла а долчу терахьца уьш тIечIагIбаллалц, ас сатухуш тIеоьцур бара цу бесса кхиамаш баьхна боху и хаамаш.
