Нохчийн цIерметдешнашкахь (местоимение - pronoun) массарел а дукха ду яххьийн цIерметдешнаш (хьо, иза, уьш). Церан хьокъехь ю вайн рогIера дарс.
Нохчийн маттахь цIердешан орамний, чаккхенний юкъа «А» элп дуьллу цхьаволчо – амма иза гIалат хуьлу дукха хьолехь. «А» элп яздар а, цаяздар а муьлхачу грамматикан бакъонца ду? Цунна жоп ло кху дарсо.
Нохчийн маттахь хандешан хенаш гайтарца шен-шен кеп ю. Маца яздо тIехьа "а", ткъа маца ца яздо?
Нохчийн мотт шера ца хуучара къамелехь я йозанехь шаьш цIердешнаш дукхаллин терахье дохуш а, дожаршкахь хуьйцуш а кест-кеста до гIалаташ. Оцу гIалатех ду хIара масалш.
ХIуман, я адаман цIе юха-юха ца яха, вай олу: «иза», «цунна», «цуьнга», «цо», «оццул»… . Ишта лелачу къамелан декъах олу ЦIЕРМЕТДОШ.
Терахьдешнаш нийсаяздан декхаре ву математика нохчийн маттахь туьдуш я хьоьхуш верг. Муха хеза нохчийн мотт математикехь хьесапаш деш? Хьовсур вай цуьнга.
Терахьдош а, цуьнан кепаш а дика йовзаро, цунах пайдаэца хааро аьтто бо, масала, математика нохчийн маттахь листа а, терахьийн хьесап дан а.
Муха яздо терахьдешнаш, кепаш муха хуьлу церан? ХIун дагахь латто деза уьш нийса яздан?
Билгалдош хийцало дожаршца а, терахьашца а. Хуьлу билгалдешнаш деккъа шаьш лела йиш йоцурш а (лаамаза), шаьш къаьстина лела йиш йолуш а (лааме).
ХIуман билгало (бос, чам, куц, иштта дIа кхин башхаллаш а) гойтучу дашах олу билгалдош.
Хандешан кхаа хенах цхьаъ ю ЙОГIУ ХАН. ХIума данза, амма дийр долуш хилар гойту цо.
Хандешан кхаа хенах цхьаъ ю КАРАРА ХАН. ХIума хIинцца деш я хуьлуш латтар гойту цо.
Хьажа кхин дIа а
